Giai đoạn Khởi nguồn ý tưởng của AI (trước năm 1950) là nền tảng lý thuyết và triết học mà từ đó trí tuệ nhân tạo hiện đại phát triển. Đây là thời kỳ mà con người bắt đầu hình dung về việc tạo ra những cỗ máy có khả năng suy nghĩ, học hỏi và thực hiện nhiệm vụ giống con người. Dưới đây là những chi tiết cụ thể về giai đoạn này:

I. Triết học và Tư duy lý luận

Con người đã đặt câu hỏi về bản chất của trí tuệ, suy nghĩ, và khả năng tái tạo nó từ thời cổ đại.

1. Hy Lạp cổ đại

Aristotle (384–322 TCN):

• Ông là người đầu tiên định nghĩa các quy tắc suy luận logic, đặc biệt là tam đoạn luận (syllogism). Đây là nền tảng của tư duy máy tính sau này.
• Ví dụ về tam đoạn luận: "Tất cả con người đều phải chết. Socrates là con người. Vậy Socrates sẽ chết."

Talos:

• Trong thần thoại Hy Lạp, Talos là một người khổng lồ bằng đồng được chế tạo bởi thần Hephaestus để bảo vệ đảo Crete. Talos hoạt động như một cỗ máy tự động, một ý tưởng sơ khai về người máy (robot).

2. Cơ học tự động trong thời Trung cổ

Al-Jazari (1136–1206):

• Nhà phát minh Hồi giáo này đã thiết kế nhiều thiết bị cơ khí tự động. Một trong những phát minh nổi tiếng là "Cỗ máy người hầu rót nước", được coi như tiền thân của robot.

Leonardo da Vinci (1452–1519):

• Thiết kế "Hiệp sĩ robot" (Robot Knight) vào khoảng năm 1495. Đây là một hình nhân cơ khí có thể di chuyển tay, đầu và ngồi xuống, nhờ các bánh răng và dây cáp.

II. Toán học và Logic

Toán học và logic học đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền tảng cho AI.

1. René Descartes (1596–1650)

• Với tuyên bố nổi tiếng "Cogito, ergo sum" (Tôi tư duy, nên tôi tồn tại), ông đã đặt nền móng triết học về bản chất tư duy.
• Ông cũng tưởng tượng một cỗ máy có thể tái tạo hành vi con người nhưng không có khả năng suy nghĩ như con người.

2. Blaise Pascal (1623–1662)

• Phát minh ra Pascaline, một trong những máy tính cơ học đầu tiên, có thể thực hiện phép cộng và trừ đơn giản.

3. Gottfried Wilhelm Leibniz (1646–1716)

• Phát triển hệ thống số nhị phân (binary system), được sử dụng trong máy tính hiện đại.
• Ông cũng cố gắng xây dựng một cỗ máy có thể giải các vấn đề logic phức tạp.

4. George Boole (1815–1864)

• Sáng tạo ra Đại số Boolean, nền tảng cho logic máy tính.
• Ông chứng minh rằng suy nghĩ logic có thể được biểu diễn bằng toán học.

III. Sự phát triển máy móc tự động hóa

Con người dần tiến từ ý tưởng trừu tượng sang việc xây dựng những cỗ máy có khả năng thực hiện nhiệm vụ.

1. Máy tự động hóa (Automata)

Jacques de Vaucanson (1709–1782):

• Phát minh ra các thiết bị tự động như "Con vịt biết tiêu hóa", có thể thực hiện các chuyển động phức tạp, một dạng mô phỏng hành vi sống.

Máy dệt Jacquard (1804):

• Do Joseph-Marie Jacquard phát minh, sử dụng thẻ đục lỗ để điều khiển hoa văn dệt. Đây là tiền đề cho bộ nhớ máy tính hiện đại.

2. Máy tính cơ học

Charles Babbage (1791–1871):

• Thiết kế "Máy phân tích" (Analytical Engine), được coi là máy tính lập trình đầu tiên, dù chưa bao giờ được hoàn thiện.

Ada Lovelace (1815–1852):

• Là người đầu tiên nhận ra rằng máy tính có thể được lập trình để làm nhiều hơn các phép tính toán học. Bà được coi là lập trình viên đầu tiên trong lịch sử.

IV. Tâm lý học và thần kinh học

Các nghiên cứu về não bộ và hành vi con người cũng đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành ý tưởng về AI.

1. Các nghiên cứu đầu tiên về trí tuệ

Thomas Hobbes (1588–1679):

• Đề xuất rằng tư duy là một hình thức tính toán cơ học.

David Hume (1711–1776):

• Phát triển lý thuyết về trí tuệ dựa trên kinh nghiệm và học hỏi, ý tưởng sau này ảnh hưởng mạnh đến AI.

2. Thuyết thần kinh

Santiago Ramón y Cajal (1852–1934):

• Là nhà khoa học đầu tiên phát hiện ra rằng não bộ được cấu tạo từ các tế bào thần kinh riêng lẻ, tạo cơ sở cho nghiên cứu về mạng neuron nhân tạo.

V. Sự hội tụ trước năm 1950

Alan Turing (1912–1954):

• Trước năm 1950, ông đã phát triển ý tưởng về "Máy Turing" (1936), một mô hình toán học cho bất kỳ máy tính có thể lập trình nào.
• Đây là nền tảng lý thuyết của mọi hệ thống AI hiện đại.

Norbert Wiener (1894–1964):

• Phát triển Cybernetics (Điều khiển học), lý thuyết về kiểm soát và giao tiếp trong động vật và máy móc.

Xem thêm: Lịch sử AI

Giai đoạn trước 1950 đã chứng kiến sự ra đời của các ý tưởng, lý thuyết và thiết bị sơ khai, đặt nền móng cho sự phát triển của trí tuệ nhân tạo. Dù chưa có hệ thống AI thực sự, đây là thời kỳ quan trọng để con người hiểu rằng tư duy, logic, và hành vi có thể được tái tạo trong máy móc.